มหาวิทยาลัยนเรศวรทำวิจัย “ผ้าทอลวดลายใหม่เอกลักษณ์ประจำจังหวัดพิษณุโลก” องค์ความรู้จากภูมิปัญญา สู่สินค้าวัฒนธรรมรับประชาคมอาเซียน สะท้อนตัวตน บนความร่วมสมัย

          ผ้าไหม ผ้าฝ้ายฝีมือคนไทย คือภูมิปัญญา วัฒนธรรมอันงดงามที่มีชื่อเสียงขจรขจายไปทั่วโลก โดยแต่ละจังหวัดต่างมีผ้าทอลวดลายเป็นเอกลักษณ์ สำหรับจังหวัดพิษณุโลกปัจจุบันมีผ้ามัดหมี่ลายดอกปีบ ซึ่งถอดแบบมาจากปีบพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานของจังหวัดพิษณุโลก เป็นผ้าทอพื้นเมืองประจำจังหวัดที่มีการรณรงค์ส่งเสริมให้สวมใส่อย่างต่อเนื่อง แต่นอกจากนี้แล้ว พิษณุโลกยังมีลวดลายผ้าทอของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ที่อาศัยกระจัดกระจายอยู่ทั่วไป ซึ่งมีความน่าสนใจอย่างยิ่ง ด้วยเหตุนี้เอง สถานอารยธรรมศึกษา โขง-สาละวิน มหาวิทยาลัยนเรศวร ซึ่งมีการศึกษา วิจัยผ้าของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ตามภารกิจด้านการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม จึงได้ดำเนินงานวิจัยเรื่อง "การออกแบบลวดลายผ้าทอเอกลักษณ์จังหวัดพิษณุโลก" ขึ้น
          "งานวิจัยนี้เริ่มตั้งแต่การศึกษา รวบรวมข้อมูลผ้าของแต่ละชาติพันธุ์ในจังหวัดพิษณุโลก โดยการลงพื้นที่ของบุคลากรสถานอารยธรรมศึกษา โขง-สาละวิน พร้อมทั้งศึกษาโบราณสถาน โบราณวัตถุ และเอกสารตำราต่าง ๆ ที่สื่อความหมายตัวตนของพิษณุโลก เช่น ลายปูนปั้น จิตรกรรมฝาผนัง เป็นต้น" ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วศิน ปัญญาวุธตระกูล ผู้อำนวยการสถานอารยะรรมศึกษา โขง-สาละวิน มหาวิทยาลัยนเรศวร กล่าวถึงงานวิจัย โดยมีนายวชิรพงษ์ วงศ์ประสิทธิ์ นักวิชาการช่างศิลป์ เป็นหัวหน้าโครงการวิจัย เล่าถึงการดำเนินการว่า
          "เมื่อเก็บรวบรวมข้อมูลได้แล้ว ก็นำมาออกแบบเป็นลวดลายผ้าทอในลักษณะกราฟ โดยใช้หลักการสังเกต วิเคราะห์ ศึกษา และจัดกลุ่มลวดลายออกเป็น ๔ กลุ่ม คือ กลุ่มลวดลายสัตว์ กลุ่มลวดลายพรรณไม้ กลุ่มลวดลายสิ่งของเครื่องใช้ และกลุ่มลวดลายเบ็ดเตล็ด กลุ่มละ ๓ ลวดลาย รวมเป็น ๑๒ ลาย จากนั้นนำสำรวจความคิดเห็น สอบถามกลุ่มตัวอย่าง โดยวิธีการสุ่มแบบไม่จำเพาะเจาะจง และไม่เน้นเฉพาะคนพิษณุโลก เพราะเราคาดหวังว่าเมื่องานวิจัยสำเร็จเกิดเป็นผืนผ้าขึ้นมาแล้ว ทุกคนสามารถใช้ได้"
          จากการสอบถามกลุ่มตัวอย่าง ได้ลวดลายลักษณะผ้าทอที่มีความพึงพอใจสูงสุด จำนวน ๖ ลาย จึงนำไปสู่กระบวนการทอจริง โดยได้รับความร่วมมือจากกลุ่มทอผ้าบ้านหนองหญ้าปล้อง ตำบลชมพู อำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีเชื้อสายชาติพันธุ์ไทลาว
          ผ้าทอ ๖ ลวดลายประกอบด้วย
          ๑ ลวดลายดอกปีบกาสะลอง ได้แรงบันดาลใจจากมุมด้านหน้าของดอกปีบ ที่มีลักษณะกลีบดอก ๔ กลีบ
          ๒ ลวดลายปีบขาว เป็นแนวคิดต่อเนื่องมาจากลวดลายผ้าทอดอกปีบดั้งเดิม
          ๓. ลวดลายดอกนนทรี มีแรงบันดาลใจจากดอกไม้ประจำจังหวัดพิษณุโลกคือ ดอกนนทรี ลักษณะเป็นดอกสีเหลือง กลีบเลี้ยงและก้านกิ่งมีสีน้ำตาล
          ๔. ลวดลายไก่โคมขอ ได้แรงบันดาลใจจากไก่ชนเหลืองหางขาวของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ซึ่งปรากฏอยู่ในพงศาวดารเมื่อครั้งพระองค์ทรงพำนักอยู่ในกรุงหงสาวดี ทรงนำไก่เหลืองหางขาวไปชนกับไก่ของพระมหาอุปราช
          ๕. ลวดลายสองแคว ได้แรงบันดาลใจจากลักษณะภูมิประเทศของจังหวัดพิษณุโลกที่มีแม่น้ำสองสายไหลผ่าน อันเป็นที่มาของชื่อเมืองสองแคว
          ๖. ลวดลายน้ำน่าน ได้แนวคิดจากแม่น้ำน่าน แม่น้ำสายหลักของจังหวัดพิษณุโลก
          นายวชิรพงษ์ วงศ์ประสิทธิ์ เล่าถึงกระบวนการวิจัยต่อว่า "ตอนนี้เราได้ผ้าทอทั้ง ๖ ลวดลายแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือ การนำไปสำรวจความพึงพอใจอีกครั้ง เพื่อให้ได้ ๓ ลวดลายใหม่ เป็นผ้าทอเอกลักษณ์ของจังหวัดพิษณุโลกจำนวนทั้งสิ้น ๓ ลวดลาย เพื่อเป็นทางเลือกให้กับผู้บริโภคในการคัดสรรลวดลายผ้าทอทั้งในด้านความสวยงามและสุนทรียภาพ ซึ่งทำให้เกิดโอกาสและช่องทางในด้านการแข่งขันตามลักษณะกลไกของการตลาด"
          นอกจากนี้ ผู้วิจัยยังมุ่งหวังให้ผลของการวิจัยครั้งนี้สอดรับกับการเปิดประชาคมอาเซียน เนื่องจากแนวโน้มของรูปแบบสินค้าที่ผู้บริโภคต้องการจะเปลี่ยนไปเป็นสินค้าที่มีความเป็นวัฒนธรรมเฉพาะถิ่นมากยิ่งขึ้น ดังนั้น เมื่อมีการคิดประดิษฐ์ลวดลายผ้าเอกลักษณ์ของตัวเอง จังหวัดพิษณุโลกก็จะมีวัฒนธรรมผ่านลวดลายผ้าทอพื้นเมือง นำเสนอเป็นสินค้าวัฒนธรรมประจำจังหวัดที่มีคุณลักษณะโดดเด่นเฉพาะตัว มีความหลากหลาย เป็นการสร้างมูลค่าและคุณค่าทางเศรษฐกิจ สร้างงาน สร้างรายได้ และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนได้
          สถานอารยธรรมศึกษา โขง-สาละวิน มหาวิทยาลัยนเรศวร ขอเชิญทุกท่านชื่นชมผ้าทอต้นแบบจำนวน ๖ ลวดลาย เพื่อเป็นส่วนหนึ่งในการเลือกสรร กลั่นกรอง ก่อเกิดเป็น ๓ ลวดลายผ้าทอเอกลักษณ์ประจำจังหวัดพิษณุโลก ในนิทรรศการ "เส้นสายชาติพันธุ์สู่การพัฒนาผ้าทอร่วมสมัย"ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของงานความจริงยิ่งกว่าฝัน หลังวัน ๒๕ ปี มหาวิทยาลัยนเรศวร วันที่ ๑๐ – ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๙ ณ ศูนย์การค้าเซ็นทรัลพลาซ่า พิษณุโลก

ข่าวมหาวิทยาลัยนเรศวรทำวิจัย+มหาวิทยาลัยนเรศวรวันนี้