พระโคแรกนา

          พระโคในทางศาสนาพรามหณ์ หมายถึง เทวดาผู้ทำหน้าที่เป็นพาหนะของพระอิศวรซึ่งเปรียบได้กับการใช้แรงงานและความเข้มแข็ง และเป็นสัตว์เลี้ยงที่พระกฤษณะและพระพลเทพดูแล ซึ่งเปรียบได้กับความอุดมสมบูรณ์ ดังนั้น ในการประกอบพระราชพิธีจรดพระนังคัญแรกนาขวัญ จึงได้กำหนดให้ใช้พระโคเพศผู้เข้าร่วมพระราชพิธีเสมอมาตั้งแต่รัชกาลที่ 1 เพื่อเป็นตัวแทนของความเข้มแข็งและความอุดมสมบูรณ์
          พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้มอบหมายให้กรมปศุสัตว์ เป็นหน่วยงานคัดเลือกพระโคเพื่อใช้ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ โดยศูนย์วิจัยการผสมเทียมและเทคโนโลยีชีวภาพราชบุรี สังกัดสำนักเทคโนโลยีชีวภาพการผลิตปศุสัตว์ กรมปศุสัตว์จะดำเนินการคัดเลือกโคเพื่อเป็นพระโคตามหลักเกณฑ์ กล่าวคือ จะต้องเป็นโคที่มีลักษณะดี รูปร่างสมบูรณ์ มีความสูงไม่น้อยกว่า 150 ซ.ม. ความยาวลำตัวไม่น้อยกว่า 120 ซ.ม.ความสมบูรณ์รอบอกไม่น้อยกว่า 180 ซ.ม. ทั้งคู่จะต้องมีสีเดียวกัน ผิวสวย ขนเป็นมัน กิริยามารยาทเรียบร้อย ฝึกง่าย สอนง่ายไม่ดุร้าย เขาลักษณะโค้งสวยงามเท่ากัน ตาแจ่มใส หูไม่มีตำหนิ หางยาวสวยงามดี มีขวัญหน้า ขวัญทัดดอกไม้ซ้ายขวา และขวัญหลังถูกต้อง มีขาและกีบข้อเท้าแข็งแรง มองดูด้านข้างลำตัวจะเป็นสี่เหลี่ยม
          กรมปศุสัตว์ได้ทำการคัดเลือกพระโคเพื่อใช้ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ 2 คู่ พระโคแรกนาขวัญ 1 คู่ คือ พระโคเลิศ มีความสูง 156 ซ.ม. ความยาวลำตัว 240 ซ.ม. ความสมบูรณ์รอบอก 212 ซ.ม. อายุ 16 ปี พระโคฟ้า มีความสูง 174 ซ.ม. ความยาวลำตัว 239 ซ.ม. ความสมบูรณ์รอบอก 228 ซ.ม.อายุ 12 ปี พระโคสำรอง 1คู่ คือ พระโคเพิ่ม มีความสูง 155 ซ.ม. ความยาวลำตัว 215 ซ.ม. ความสมบูรณ์รอบอก 190 ซ.ม.อายุ 5 ปี พระโคพูล มีความสูง 153 ซ.ม. ความยาวลำตัว 217 ซ.ม. ความสมบูรณ์รอบอก 189 ซ.ม. อายุ 5 ปี ซึ่งเป็นโคพันธุ์ขาวลำพูน มีสีผิวขาวอมชมพู ขนสีขาวสะอาด ทั้งลำตัวไม่มีจุดด่างดำ หรือสีอื่นบนลำตัว เขามีสีขาว เป็นลำเทียน เขาทั้งสองข้างมีลักษณะโค้งสวยงาม ดวงตาแจ่มใสสีน้ำตาลอ่อน ขนตาสีชมพู บริเวณจมูกขาว กีบสีขาว ขนหางเป็นพวงสีขาวยาว ลำตัวช่วงขาหลังและกีบมีความสมบูรณ์แข็งแรง เวลายืนและเดินสง่า นายยุคล ลิ้มแหลมทอง อดีตปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ บริจาคทรัพย์ซื้อพระโคฟ้า แล้วมอบให้กรมปศุสัตว์นำน้อมเกล้าฯถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และใช้เป็นพระโคสำรองประจำปีพุทธศักราช ๒๕๕๑ และเป็นพระโคแรกนาขวัญประจำปีพุทธศักราช ๒๕๕๒– ๒๕๕๘ นายสรอรรถ กลิ่นประทุม บริจาคทรัพย์ซื้อพระโคเลิศ แล้วมอบให้กรม ปศุสัตว์นำน้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และใช้เป็นพระโคสำรองประจำปีพุทธศักราช ๒๕๔๖ – ๒๕๔๘ และเป็นพระโคแรกนาขวัญประจำปีพุทธศักราช ๒๕๔๙ และ ๒๕๕๘ นายทฤษดี ชาวสวนเจริญ อดีตอธิบดีกรมปศุสัตว์บริจาคทรัพย์ซื้อพระโคเพิ่ม แล้วมอบให้กรมปศุสัตว์นำน้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และใช้เป็นพระโคสำรองประจำปีพุทธศักราช ๒๕๕๘ นายวิจารณ์ ภุกพิบูลย์ มอบพระโคพูลให้กรมปศุสัตว์นำ น้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและใช้เป็นพระโคสำรองประจำปีพุทธศักราช ๒๕๕๘